Sefih ne demek?
Sefih… Bu kelimeyi ilk kez anneannemin ağzından duydum. Genelde dayımların arkadaşları için kullanırdı, bazen doğrudan dayımlara da yönelirdi.
Sefih… Bu kelimeyi ilk kez anneannemin ağzından duydum. Genelde dayımların arkadaşları için kullanırdı, bazen doğrudan dayımlara da yönelirdi. “Sefih bunlar, hiçbir şey bilmezler, sabahtan akşama gezer, içerler...” gibi serzenişlerin içinde geçerdi bu kelime. Ben de o zamanlar sadece kızgınlıkla söylenen bir laf sanırdım. Ama zamanla, “sefih”in taşıdığı anlamların, tarihsel ve kültürel derinliğinin farkına vardım. Ve şimdi bu blogun ilk yazısında bu kelimeye yakından bakalım istedim.
Sefih: Kelime Anlamı ve Kökeni
“Sefih”, Arapça kökenli bir sözcük. Arapça’da “sefh” kökünden türemiş ve “ism-i fail” yani “bir işi yapan kişi” anlamında kullanılmış. Kısaca, “akılsızca davranan, iradesine hâkim olamayan ve zevke düşkün kimse” anlamına geliyor.
Türk Dil Kurumu'na göre bu kelime “uçari” yani düşüncesiz, iradesiz davranışlarda bulunan kişi anlamında. Halide Edip Adıvar’ın bir romanında geçen şu cümle bunu güzelce örnekliyor:
“İçer, kumar oynar, başına bir sürü sefih insan toplardı.”
Oxford sözlüğü ise daha modern bir tanım yapıyor:
"Zevke ve eğlenceye aşırı ölçüde düşkün kimse."
Ancak bu kelime sadece bireysel bir yaşam tarzını değil, aynı zamanda ahlaki ve toplumsal bir eleştiriyi de barındırıyor.
İslam Hukukunda Sefih
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nde “sefih”, ergenlik çağına ulaşmış, aklı başında olduğu kabul edilen ama harcamalarında ölçüsüz davranan kişi olarak tanımlanıyor. Fıkıh literatüründe sefihler, mal varlıkları kısıtlı sayılan kimseler arasında değerlendirilir. Yani sefihlik sadece kişisel bir zaaf değil, ekonomik bir sorumsuzluk olarak da görülür.
Eksisozluk ve Halk Arasında
Eksisozluk yazarlarının tanımlarında, kelimenin halk dilindeki yansımalarını da görüyoruz:
“Malını haram olan yerlere harcayan.”
“Hovardalıkta, zevkte sefada kendini kaybeden.”
“Aklı ermez, reşid olmayan kimse.”
Bütün bu tanımlar bir araya geldiğinde, sefih kişilik; hedonist, savurgan, duygularına ve anlık hazlarına yenik düşen bir figür olarak beliriyor.
Tarihte İlk Kullanımı: Atebetü’l Hakayık
“Sefih” kelimesinin yazılı olarak en eski kullanımı, 1300 yılı öncesine tarihlenen Atebetü’l Hakayık adlı eserde geçer. Bu da gösteriyor ki, sefihlik kavramı sadece modern zamanlara ait bir mesele değil; asırlardır insanlık, malın, mülkün ve zevkin nasıl kullanılacağı üzerine düşünüyor, tartışıyor.
Anneannemin Gözünde Sefih
Ve tekrar başa dönersek… Anneannem için sefih olmak, sadece gece geç saatlere kadar dışarıda olmak değildi. Sefih olmak; hayata karşı sorumsuz, dağınık ve bencil davranmaktı. Onun gözünde sefihler, aileye, komşuya, topluma karşı görevlerini unutan, nefsinin peşinden koşan kimselerdi. Belki biraz sert bir tanım ama bir neslin değer yargılarını içinde barındırıyor.
Bu günlerde 5 harfli okunabilir bir domain bulmak sanırım çok zor. Biraz şans sayesinde sahibi olduğum bu yerde finansal özgürlükle ilgili yazmak gerçekten ilginç olacak. ChatGPT’ye bu yazı için bir görsel hazırlamasını istediğimde aşağıdaki resmi oluşturdu. Yeni yazılardan haberdar olmak için bültene abone olmayı unutmayın.
